Bij LED lijnverlichting hoort een hele reeks vaktermen en afkortingen. Sommige zijn bekend, andere hebben uitleg nodig. In deze encyclopedie vindt u alle belangrijke en nuttige begrippen in duidelijke taal. Zo ontstaat een compleet overzicht dat handig is voor installateurs, architecten, ontwerpers én eindgebruikers.
Basisbegrippen van lichttechniek
Kelvin (K) en CCT (Correlated Color Temperature)
Kelvin is de eenheid waarmee we de kleurtemperatuur van licht beschrijven. Warm wit licht (2700–3000K) geeft een gezellige en huiselijke uitstraling. Neutraal wit (4000K) wordt vaak gebruikt in kantoren, terwijl koel wit (5000–6500K) geschikt is voor industriële toepassingen. Kelvin zegt niets over de hoeveelheid licht, maar puur over de uitstraling en sfeer. Door de juiste Kelvin-waarde te kiezen, kan een ruimte functioneel of juist sfeervol worden verlicht.
CCT is de officiële term voor kleurtemperatuur en wordt uitgedrukt in Kelvin. Het geeft weer hoe het menselijk oog de kleur van wit licht ervaart, variërend van warm geelachtig tot koel blauwachtig. CCT helpt bij het maken van keuzes in lichtontwerp, omdat het een nauwkeurige beschrijving biedt van de kleur van het licht. Waar Kelvin vaak als praktijkterm wordt gebruikt, is CCT de meer wetenschappelijke benaming. Beide termen worden in de verlichtingswereld vaak naast elkaar toegepast.
Meer lezen over kelvin/CCT en waarom het belangrijk is in uw keuze voor LED lijnverlichting? Lees hier onze blog over kelvin/CCT
Lumen (lm)
Lumen geeft aan hoeveel licht een lamp of armatuur in totaal uitstraalt. Het gaat hierbij om de hoeveelheid zichtbaar licht die in alle richtingen vrijkomt. Dit is belangrijk om producten met elkaar te vergelijken, omdat lumen de objectieve maat is voor lichtopbrengst. Meer lumen betekent niet altijd beter licht, want ook de richting en verdeling tellen mee. Toch blijft lumen de meest gebruikte maatstaf voor de lichtsterkte van een armatuur.
Ontdek waarom lumen bepalend zijn voor de juiste LED lijnverlichting. Lees hier onze volledige blog
Lux (lx)
Lux beschrijft hoeveel licht er daadwerkelijk op een oppervlak terechtkomt. Eén lux staat gelijk aan één lumen per vierkante meter. Deze waarde is belangrijk bij lichtontwerpen en wordt in Europese normen voorgeschreven voor bijvoorbeeld werkplekken, magazijnen of sporthallen. Lux houdt dus rekening met de omgeving en niet alleen met de lichtbron zelf. Een correcte luxwaarde zorgt ervoor dat gebruikers prettig en veilig kunnen werken of verblijven.
“Wilt u dieper ingaan op lux en zien hoe dit uw LED lijnverlichting beïnvloedt? Lees dan onze uitgebreide blog over lux.
Candela (cd)
Candela geeft de lichtsterkte in een bepaalde richting weer. Waar lumen het totaal aan licht meet, kijkt candela naar de intensiteit van de bundel. Dit is vooral relevant bij spotverlichting of modules met een smalle stralingshoek. Hoe nauwer de bundel, hoe hoger de candela-waarde in die richting. Candela helpt ontwerpers om gericht licht precies daar te plaatsen waar het nodig is.
Kleur en weergave
Kleurenspectrum
Het kleurenspectrum omvat alle kleuren die het menselijk oog kan waarnemen, van rood tot violet. LED’s kunnen een deel of een groter gedeelte van dit spectrum nabootsen. Hoe vollediger het spectrum, hoe natuurlijker en comfortabeler het licht wordt ervaren. Dit heeft direct invloed op hoe materialen, mensen en producten eruitzien. Een uitgebalanceerd kleurenspectrum draagt daarom bij aan visueel comfort en welzijn.
CRI (Color Rendering Index)
De CRI-waarde drukt uit hoe natuurgetrouw kleuren worden weergegeven onder een bepaalde lichtbron. Een CRI van 100 staat gelijk aan natuurlijk daglicht en betekent perfecte kleurweergave. Voor de meeste toepassingen is CRI 80 voldoende, maar in retail, zorg of musea wordt vaak CRI >90 gebruikt. Een hoge CRI zorgt ervoor dat kleuren levendiger en realistischer ogen. Het is daarom een belangrijke kwaliteitsfactor bij de keuze van verlichting.
SDCM / MacAdam Step
SDCM (Standard Deviation of Colour Matching) beschrijft de afwijking in lichtkleur tussen verschillende LED’s. Hoe lager het aantal stappen, hoe consistenter de kleurweergave is. Bij een waarde van 2 tot 3 stappen zijn kleurverschillen vrijwel onzichtbaar, bij hogere waarden kan het oog duidelijke afwijkingen zien. Deze maat is belangrijk bij grote projecten met veel armaturen. Uniformiteit in kleur zorgt voor een professionele en rustige uitstraling.
Comfort en visueel welzijn
UGR-waarden (Unified Glare Rating)
UGR geeft aan hoeveel verblinding verlichting veroorzaakt. Hoe lager de waarde, hoe minder hinderlijk het licht is voor de gebruiker. Voor kantoren wordt meestal een UGR <19 voorgeschreven om comfortabel te kunnen werken. Een te hoge waarde kan leiden tot vermoeidheid of concentratieproblemen. Door UGR te controleren blijft verlichting functioneel én prettig voor de ogen.
Stralingshoek (beam angle)
De stralingshoek bepaalt hoe breed of smal het licht zich verspreidt. Een smalle hoek van bijvoorbeeld 30° is geschikt voor accentverlichting. Een brede hoek van 90° of meer zorgt voor een gelijkmatige verlichting van grotere oppervlakken. De juiste stralingshoek voorkomt donkere plekken of overbelichting. Zo draagt dit begrip direct bij aan de kwaliteit van een lichtontwerp.
Gelijkmatigheid
Gelijkmatigheid beschrijft hoe egaal het licht in een ruimte verdeeld is. Bij slechte gelijkmatigheid ontstaan er schaduwen of ongelijk verlichte zones. In lichtontwerpen wordt dit berekend als de verhouding tussen gemiddelde en minimale luxwaarden. Hoe dichter deze verhouding bij 1, hoe beter de gelijkmatigheid. Een goede gelijkmatigheid zorgt voor comfort, veiligheid en esthetiek.
Luminantie (cd/m²)
Luminantie geeft aan hoe helder een oppervlak licht uitstraalt of reflecteert. Het wordt gemeten in candela per vierkante meter. Dit is een belangrijke factor bij verblindingsberekeningen. Te hoge luminantie kan leiden tot hinder en vermoeide ogen. Daarom speelt het begrip een centrale rol in lichtontwerp en comforteisen.
Reflectiefactoren
Reflectiefactoren beschrijven hoeveel licht door materialen in een ruimte wordt weerkaatst. Witte muren hebben een hoge reflectie, terwijl donkere oppervlakken juist veel licht absorberen. Deze waarden worden meegenomen in lichtsimulaties in software zoals Dialux. Een correcte toepassing leidt tot realistische berekeningen. Zo krijg je een nauwkeurige voorspelling van de uiteindelijke lichtbeleving.
Energie en efficiëntie
Watt (W)
Watt geeft aan hoeveel elektrisch vermogen een lamp of armatuur verbruikt. Het zegt echter niets over de hoeveelheid licht die wordt uitgestraald. LED’s gebruiken vaak minder watt dan traditionele lampen maar geven meer lumen. Daarom is watt alleen niet meer voldoende om lampen te vergelijken. Het blijft wel belangrijk voor berekeningen van energieverbruik en kosten.
Lumen per Watt (lm/W)
Lm/W geeft de efficiëntie van een lichtbron weer: hoeveel lumen er per watt energie wordt opgewekt. Hoe hoger de waarde, hoe zuiniger het armatuur. Moderne LED’s behalen vaak waarden van 120–220 lm/W. Dit maakt ze veel efficiënter dan traditionele verlichting zoals TL of halogeen. De waarde speelt een belangrijke rol in terugverdientijd en duurzaamheid.
Voltage
Voltage is de elektrische spanning die nodig is om een armatuur te laten werken. In Europa ligt de standaard netspanning tussen 220 en 240 volt. Sommige systemen werken met laagspanning, bijvoorbeeld 12V of 48V, voor specifieke toepassingen. Het juiste voltage is essentieel om schade of gevaar te voorkomen. Bij LED lijnverlichting wordt meestal direct netspanning gebruikt.
Power Factor (PF)
De Power Factor geeft aan hoe efficiënt het opgenomen vermogen wordt benut. Een hoge PF (dicht bij 1) betekent dat vrijwel alle energie wordt gebruikt om licht te maken. Een lage PF zorgt voor verlies en extra belasting op het elektriciteitsnet. Bij professionele installaties wordt vaak een PF >0,9 geëist. Dit waarborgt energiezuinigheid en stabiliteit van het systeem.
THD (Total Harmonic Distortion)
THD beschrijft hoeveel vervorming een armatuur veroorzaakt op het stroomnet. Een hoge THD kan storingen opleveren bij andere apparaten of systemen. Daarom gelden voor professionele verlichting strikte normen. Een lage THD waarde zorgt voor stabielere en betrouwbaardere installaties. Het is een belangrijke indicator van de kwaliteit van drivers.
Energy label (EPREL-database)
Het energielabel classificeert verlichting van A (zeer efficiënt) tot G (minder efficiënt). Sinds 2021 is de schaal opnieuw ingevoerd, waardoor producten eerlijker te vergelijken zijn. Alle verlichtingsproducten worden geregistreerd in de Europese EPREL-database. Dit maakt het mogelijk voor inkopers en eindgebruikers om transparante keuzes te maken. Het energielabel helpt zo bij de verduurzaming van gebouwen en projecten.
Levensduur en onderhoud
Levensduur
De levensduur van LED’s wordt meestal uitgedrukt in L- en B-waarden, zoals L80B20 of L90B10. Dit betekent dat een bepaald percentage van de armaturen na bijvoorbeeld 50.000 uur nog 80% of 90% lichtopbrengst heeft. LED’s hebben hierdoor een veel langere levensduur dan conventionele lichtbronnen. Dit verlaagt onderhouds, en vervangingskosten aanzienlijk. Een lange levensduur is daarom een belangrijk argument voor de keuze van LED lijnverlichting.
Lichtstroombehoud (Maintenance factor)
Lichtstroombehoud beschrijft hoeveel licht er na verloop van tijd nog beschikbaar is. Het wordt beïnvloed door factoren zoals veroudering (LLMF), vervuiling (RSMF) en kwaliteit van armaturen. Ontwerpers gebruiken dit in lichtberekeningen om realistische resultaten te garanderen. Zonder correctie zouden ruimtes na verloop van tijd te donker kunnen worden. Het begrip zorgt dus voor betrouwbaarheid in lichtontwerp.
Onderhoudswaarde (Dialux)
De onderhoudswaarde in Dialux is het berekende luxniveau dat na jaren nog aanwezig is. Hierbij wordt rekening gehouden met degradatie en vervuiling. Het garandeert dat een ontwerp niet alleen in het begin, maar ook op lange termijn voldoet. Voor kantoren en industrie zijn hier normen voor vastgelegd. Zo wordt voorkomen dat verlichting te snel tekortschiet.
Inrush current (inschakelstroom)
Inrush current is de piekstroom die ontstaat bij het inschakelen van LED-armaturen. Deze kan vele malen hoger zijn dan de normale bedrijfsstroom. Als dit niet goed wordt opgevangen, kunnen zekeringen of automaten uitschakelen. Fabrikanten passen daarom technieken toe zoals softstart of ESD-modules. Zo blijft de installatie veilig en betrouwbaar.
Innovatie en trends
Human Centric Lighting (HCL)
HCL stemt verlichting af op het natuurlijke bioritme van de mens. Overdag wordt koel en helder licht gebruikt om concentratie te bevorderen. ’s Avonds verandert dit naar warm licht om ontspanning te stimuleren. Het doel is gezondheid, productiviteit en welzijn te ondersteunen. Deze technologie wordt steeds vaker toegepast in kantoren, scholen en zorginstellingen.
Dimbaarheid
Dimbaarheid geeft aan of en hoe een armatuur kan worden gedimd. Dit kan met systemen zoals DALI, 1–10V, fase-afsnijding of draadloos via Bluetooth, wifi, zigbie, zwave en meer. Niet alle LED’s zijn standaard dimbaar, dus dit moet vooraf gecontroleerd worden. Dimbaarheid verhoogt flexibiliteit en energie-efficiëntie. Het wordt gezien als een standaardfunctionaliteit in moderne verlichtingsprojecten.
Stroboscopisch effect (SVM)
Het stroboscopisch effect ontstaat door snelle modulatie van licht. Hierdoor kunnen bewegende objecten onnatuurlijk of stilstaand lijken. De SVM-waarde (Stroboscopic Visibility Measure) geeft dit effect kwantitatief weer. Een lage waarde betekent weinig tot geen hinder. Dit is vooral belangrijk in industriële omgevingen en bij veiligheidstoepassingen.
Flicker percentage / Flicker index
Flicker beschrijft snelle fluctuaties in lichtintensiteit die soms nauwelijks zichtbaar zijn. Een hoog flickerpercentage kan leiden tot vermoeidheid, hoofdpijn of concentratieverlies. Moderne drivers zorgen voor flikkervrije verlichting. Dit verhoogt comfort en gezondheid in werk- en leeromgevingen. Daarom is flicker een steeds belangrijker aandachtspunt bij productselectie.
Veiligheid en betrouwbaarheid
IP-waarde
De IP-waarde geeft de mate van bescherming tegen stof en vocht weer. Het bestaat uit twee cijfers: de eerste voor stofdichtheid, de tweede voor waterdichtheid. IP20 is geschikt voor droge binnenruimtes, IP65 voor vochtige of stoffige omgevingen. Hoe hoger de waarde, hoe beter de bescherming. Dit is essentieel bij de keuze van armaturen voor specifieke omgevingen.
IK-waarde
De IK-waarde beschrijft hoe slagvast een behuizing is. De schaal loopt van IK01 (laag) tot IK10 (zeer robuust). In openbare ruimtes of sporthallen is vaak een hoge IK-waarde gewenst. Dit voorkomt schade door vandalisme of impact. Het begrip geeft zekerheid over de duurzaamheid van armaturen.
Normeringen
Normeringen zijn officiële richtlijnen en keurmerken die de kwaliteit en veiligheid van verlichting waarborgen. CE markeert dat een product aan Europese eisen voldoet. RoHS beperkt het gebruik van schadelijke stoffen, terwijl ENEC garant staat voor onafhankelijke kwaliteitskeuring. Nog een belangrijke normering is NEN. NEN staat voor Nederlandse Norm en bevat richtlijnen en afspraken voor veiligheid, kwaliteit en betrouwbaarheid van producten en installaties. In de elektrotechniek en verlichting zijn bekende voorbeelden NEN 1010 (veilig aanleggen van elektrische installaties) en NEN-EN 12464-1 (verlichting van werkplekken). Voor installateurs en inkopers zijn deze normen een belangrijke graadmeter. Zonder deze markeringen mogen armaturen vaak niet worden toegepast.
Conclusie
Met deze encyclopedie heeft u een compleet overzicht van de belangrijkste lichttechnische begrippen rondom LED lijnverlichting. Of het nu gaat om Kelvin, lumen, CRI of IP-waarde, u weet nu beter waar deze termen voor staan en waarom ze van belang zijn bij het kiezen van de juiste oplossing. Door inzicht te krijgen in deze vaktermen wordt het makkelijker om armaturen te vergelijken, lichtplannen te begrijpen en de juiste keuzes te maken.
Bij D-Lighted helpen wij u graag verder met advies en praktische toepassingen van deze kennis. Wilt u meer te weten komen over wat er voor u het meest van toepassing is? Neem gerust contact met ons op, wij denken met u mee en zorgen voor de juiste oplossing in elke situatie.
